ариум, мезгилдик системанын 56-элементи.
Барий гидроксиди, барий хлориди, барий сульфаты... орто мектеп окуу китептеринде кеңири таралган реагенттер.1602-жылы батыштык алхимиктер жарык чыгара ала турган Болон ташын (ошондой эле "күн ташы" деп аталат) тапкан.Руданын бул түрү күн нуруна кабылгандан кийин үзгүлтүксүз жарык чыгарып турган кичинекей люминесценттүү кристаллдарга ээ.Бул өзгөчөлүктөр сыйкырчыларды жана алхимиктерди кызыктырган.1612-жылы окумуштуу Хулио Чезаре Лагара "Orbe Lunaeдеги De Phenomenis" китебин басып чыгарган, анда Болон ташынын негизги компоненти бариттен (BaSO4) келип чыккан люминесценциянын себеби жазылган.Бирок, 2012-жылы, отчеттор Болон ташынын люминесценциясынын чыныгы себеби бир валенттүү жана эки валенттүү жез иондору менен кошулган барий сульфидинен келип чыкканын көрсөттү.1774-жылы швед химиги Шелер барий оксидин ачып, аны "Барыта" (оор жер) деп атаган, бирок металл барий эч качан алынган эмес.Британ химиги Дэвид 1808-жылы гана барий болгон электролиз аркылуу бариттен төмөн таза металлды алган.Кийинчерээк ал гректин барыс (оор) деген сөзүнүн жана элементтик Ба деген символдун атынан аталып калган."Ба" кытайча аталышы Канси сөздүгүнөн келип чыккан, эрибеген жез темир рудасын билдирет.
Барий металлыабдан активдүү жана аба жана суу менен оңой реакцияга кирет.Ал вакуумдук түтүктөрдөгү жана сүрөт түтүкчөлөрүндөгү издүү газдарды жок кылуу үчүн, ошондой эле эритмелерди, фейерверктерди жана ядролук реакторлорду жасоо үчүн колдонулушу мүмкүн.1938-жылы илимпоздор уранды жай нейтрондор менен бомбалоодон кийин продукцияны изилдеп жатканда барийди таап, барий урандын өзөктүк бөлүнүшүнүн продуктуларынын бири болушу керек деп божомолдошот.Металл барий жөнүндөгү көптөгөн ачылыштарга карабастан, адамдар дагы эле барий кошулмаларын көбүрөөк колдонушат.
Эң алгачкы кошулма барит – барий сульфаты болгон.Биз аны көптөгөн түрдүү материалдардан таба алабыз, мисалы, фотокагаздагы ак пигменттер, боёк, пластмассалар, автомобиль каптоолору, бетон, радиацияга туруктуу цемент, медициналык дарылоо ж.б. гастроскопия учурунда тамактануу.Барий уну “- ак порошок, жытсыз жана даамсыз, сууда жана майда эрибейт, ичеги-карындын былжыр челине сиңбейт, ашказан кислотасы жана башка дене суюктуктары да таасир этпейт.Барийдин атомдук коэффициенти чоң болгондуктан, ал рентген нурлары менен фотоэффект жаратып, мүнөздүү рентген нурларын таратып, адамдын ткандарынан өткөндөн кийин пленкада туман түзө алат.Бул дисплейдин контрастын жакшыртуу үчүн колдонулушу мүмкүн, ошондуктан контраст агенти бар жана жок органдар же ткандар пленкада ар кандай ак-кара контрастты көрсөтө алат, текшерүү эффектине жетүү жана адам органындагы патологиялык өзгөрүүлөрдү чындап көрсөтө алат.Барий адам үчүн маанилүү элемент эмес, эрибеген барий сульфаты барий унунда колдонулат, ошондуктан ал адамдын организмине олуттуу таасирин тийгизбейт.
Бирок дагы бир жалпы барий минералы барий карбонаты башкача.Аты менен эле анын зыянын айтууга болот.Анын барий сульфатынын ортосундагы негизги айырма, ал сууда жана кислотада эрийт, барий иондорун көбүрөөк чыгарып, гипокалиемияга алып келет.Барий тузу менен курч уулануу салыштырмалуу сейрек кездешет, көбүнчө эрүүчү барий туздарын кокустан ичкенден пайда болот.Белгилери катуу кармаган гастроэнтеритке окшош, ошондуктан ооруканага ашказанды жуу же детоксикация үчүн натрий сульфатын же натрий тиосульфатын алуу сунушталат.Кээ бир өсүмдүктөр барийди сиңирүү жана топтоо функциясына ээ, мисалы, жашыл балырлар барийди жакшы өстүрүүгө муктаж;Бразилия жаңгактарында да 1% барий бар, ошондуктан аларды ченеми менен жеш керек.Ошондой болсо да, висит химиялык өндүрүштө маанилүү ролду ойнойт.Бул глазуранын бир компоненти болуп саналат.Башка оксиддер менен кошулганда, ал керамикалык каптамаларда жана оптикалык айнекте көмөкчү материал катары колдонулган уникалдуу түстү көрсөтө алат.
Химиялык эндотермиялык реакциянын эксперименти адатта барий гидроксиди менен жүргүзүлөт: катуу барий гидроксиди аммоний тузу менен аралашкандан кийин күчтүү эндотермиялык реакция пайда болушу мүмкүн.Идиштин түбүнө бир нече тамчы суу тамчылатса, суудан пайда болгон муз көрүнүп, ал тургай айнек бөлүктөрү тоңуп, идиштин түбүнө жабышып калышы мүмкүн.Барий гидроксиди күчтүү щелочтуулугуна ээ жана фенолдук чайырларды синтездөө үчүн катализатор катары колдонулат.Ал сульфат иондорун бөлүп, тундуруп, барий туздарын чыгара алат.Талдоо жагынан абадагы көмүр кычкыл газынын курамын аныктоо жана хлорофиллдин сандык анализи барий гидроксидин колдонууну талап кылат.Барий туздарын өндүрүүдө адамдар абдан кызыктуу колдонмону ойлоп табышты: 1966-жылы Флоренциядагы суу ташкынынан кийин дубал сүрөттөрүн калыбына келтирүү аны гипс (кальций сульфаты) менен реакцияга салып, барий сульфатын алуу менен аяктаган.
Башка барий камтыган кошулмалар да барий титанатынын фоторефракциялык касиеттери сыяктуу укмуштуудай касиеттерге ээ;YBa2Cu3O7 жогорку температурадагы өтө өткөргүчтүгү, ошондой эле фейерверктеги барий туздарынын алмаштырылгыс жашыл түсү барий элементтеринин өзгөчөлүгүнө айланган.
Посттун убактысы: 26-май-2023